Po dziesięciotygodniowym sobotnim maratonie z pracą licencjacką Reva dziś, zgodnie z zapowiedzią, nieco krótszy tekst, również dyplomowy. Jest to prezentacja maturalna z języka polskiego pt. "Muzyka w literaturze, literatura w muzyce", której autorem jest Bartosz Przytulski, poniżej druga część prezentacji, nas szczególnie interesująca:


W kulturze istnieje bardzo wiele utworów muzycznych, do stworzenia których zainspirowane zostały dzieła literackie. Dużo literackich wpływów w swojej twórczości miała grupa Metallica, z czego postaram się przybliżyć dwa takie przykłady.



Jednym z takich utworów jest For Whom The Bell Tolls napisany z albumu "Ride The Lightning" wydanego w 1984 roku na podstawie powieści Ernesta Hemingwaya o tym samym tytule, czyli "Komu bije dzwon", opublikowanej w roku 1940. Hemingway nazwał tę powieść wykorzystując fragment "Medytacji XVII" angielskiego poety Johna Donne'a, tworzącego w baroku:

"Żaden człowiek nie jest samoistną wyspą; każdy stanowi ułomek kontynentu, część lądu. Jeżeli morze zmyje choćby grudkę ziemi, Europa będzie pomniejszona, tak samo jak gdyby pochłonęło przylądek, włość twoich przyjaciół czy twoją własną. Śmierć każdego człowieka umniejsza mnie, albowiem jestem zespolony z ludzkością. Przeto nigdy nie pytaj, komu bije dzwon: bije on tobie".

Tekst piosenki odnosi się do konkretnego rozdziału z książki, w którym to pięciu republikańskich żołnierzy podczas hiszpańskiej wojny domowej próbuje uciec Frankistom z ukradzionymi końmi, jednak powodzenie ucieczki nie dochodzi do skutku, gdyż zostają oni zabici przez wrogi samolot na wzgórzu, na którym zostali otoczeni. Słowa utworu nawiązują również nie tylko do całej grupy, lecz do jednego z tych żołnierzy, o czym świadczą wersy: "Stacza swoją walkę na wzgórzu we wczesnym dniu", czy "Słyszy ciszę tak głośną" . Ponad dwuminutowy instrumentalny wstęp poprzedzający pierwszą zwrotkę sprawia, że słuchaczowi ciężko jest przewidzieć, jak utwór rozwinie się w dalszych sekundach jego trwania. Poza tym, wprowadza nutę niepewności dotyczącej rozwoju wypadków zawartych w tekście piosenki.

Ostatnie wersy drugiej zwrotki dają do zrozumienia, ze owi żołnierze nie byli w stanie uciec ze wzgórza, na którym zostali otoczeni: "Trzask świtu, wszystko znikło oprócz woli bycia / Teraz oni ujrzą to, co ma się stać, ujrzą oślepionymi oczami" . Refren jest krótki, zawiera retoryczne pytanie - "Komu bije dzwon" , które przeplata się ze zdaniem "Czas maszeruje naprzód" . Zwroty te wskazują na to, iż żadne ludzie życie nie jest pozbawione wartości i sensu, lecz w momencie śmierci jednostki czas nie zatrzymuje się w miejscu dla tych, którzy przy życiu pozostali. Stosunkowo długie, monotonne, cichnące i spowalniające utwór zakończenie zdaje się potęgować wrażenie, że słowa refrenu nie zostaną bez echa.

Innym utworem Metalliki doskonale pokazującym inspirację literaturą oraz ilustrującym zależności pomiędzy muzyką, a literaturą jest utwór pt. One z albumu "...And Justice For All" z roku 1988. Został on napisany na podstawie stworzonej w 1939 roku powieści "Johnny poszedł na wojnę". Jej autorem jest amerykański pisarz, Dalton Trumbo. Książka opowiada o młodym amerykańskim żołnierzu, który pod koniec pierwszej wojny światowej wskutek nieszczęśliwego zbiegu okoliczności zostaje ciężko ranny - wchodząc na minę, traci wszystkie zmysły oraz kończyny, lecz po odzyskaniu przytomności w szpitalu jest on jednak w pełni świadomy.

Utwór ten jest doskonałym odzwierciedleniem uczuć, jakie przeżywał wtedy główny bohater powieści - uwzględniając zarówno warstwę tekstową, jak i muzyczną. W celu urozmaicenia dzieła, zastosowane zostały różnego rodzaju zabiegi muzyczne, co daje efekt większej realności, bogactwa tego tekstu kultury i czyni go dużo bardziej dojrzałym, przez co przyjemność obcowania z nim jest jeszcze większa. Oprócz dwóch strof zawierających wersy "Nie zostało ze mnie wiele, teraz nic oprócz bólu nie jest prawdziwe" czy "Podłączony do maszyn, które sprawiają, że istnieję, odetnijcie ode mnie to życie" oraz krótkiego, treściwego refrenu: "Wstrzymuję oddech, jako że pragnę śmierci, proszę, Boże, obudź mnie" , również bardzo dobrze skomponowana muzyka obrazuje to, co dzieje się w głowie podmiotu lirycznego.
Od lekkiego niedowierzania, poprzez zrezygnowanie aż do furii i wściekłości spowodowanej bezradnością.

Mniej więcej w połowie utworu zastosowany został zabieg w postaci gry instrumentów imitującej strzały z karabinu maszynowego, mający na celu urzeczywistnienie wspomnień, czyli realiów wojny. Krótkie, krzyczane wtedy słowa ilustrują stan umysłu osoby mówiącej, po czym wpada ona we wściekłość, która nie może znaleźć ujścia. Poszczególne nastroje podmiotu lirycznego zmieniają się bardzo płynnie. Utwór kończy się gwałtownie, tak samo, jak nagle i niespodziewanie kresu dobiec może ludzie życie.

Podsumowując, muzyka i literatura, połączone ze sobą, bardzo dobrze uzupełniają się, tworząc dzieło, które dzięki temu scaleniu staje się dużo bardziej interesujące dla odbiorcy. Muzyka oddaje charakter sytuacji przedstawionych w utworach literackich, odzwierciedla nastrój, pomaga w kreowaniu bohaterów oraz jest źródłem dodatkowych walorów artystycznych. Poza tym, literatura jest inspiracją dla wielu artystów do stworzenia utworu muzycznego, może zawierać w sobie indywidualną interpretację dzieła literackiego, w związku z czym zyskuje on znaczenie mogące być całkowicie odmienne od uzyskanych dotychczas.

Bartosz Przytulski